นิคมสร้างตนเอง 43 แห่ง มีอำนาจหน้าที่ดังนี้
1. ดำเนินการจัดที่ดินให้สมาชิกนิคมสร้างตนเองมีที่อยู่อาศัย ประกอบอาชีพเป็นหลักแหล่ง และมีกรรมสิทธิ์ในที่ดินเป็นของตนเอง
2. ดำเนินการพัฒนาสาธารรูปโภค พัฒนาพื้นที่ในเขตนิคมสร้างตนเอง
3. ดำเนินโครงการพัฒนาศักยภาพและคุณภาพชีวิตของสมาชิกนิคมสร้างตนเอง ทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม สวัสดิการสังคม
และสิ่งแวดล้อม
4. เป็นศูนย์การเรียนรู้นิคมสร้างตนเอง
5. ตรวจสอบข้อมูลและข้อเท็จจริง หรือแก้ไขข้อร้องเรียน หรือข้อพิพาทในพื้นที่นิคมสร้างตนเอง
6. สำรวจและจัดทำข้อมูลพื้นฐานของนิคมสร้างตนเอง
7. ดำเนินโครงการแก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนใต้ (ในนิคมสร้างตนเอง 7 แห่ง)