มีหน้าที่และอำนาจ ดังนี้
1. พัฒนารูปแบบ แนวทางในการพัฒนาสังคมกลุ่มสมาชิกนิคมสร้างตนเอง กลุ่มราษฎรบนพื้นที่สูง และกลุ่มเป้าหมายพิเศษ
2. ส่งเสริม สนับสนุน และประสานการดำเนินงานการพัฒนาสังคมกลุ่มสมาชิกนิคมสร้างตนเอง กลุ่มราษฎรบนพื้นที่สูง และกลุ่มเป้าหมายพิเศษ
3. ดำเนินการตามกฎหมายว่าด้วยการจัดที่ดินเพื่อการครองชีพ เฉพาะในส่วนที่เกี่ยวข้องกับนิคมสร้างตนเอง และกฎหมายอื่นที่เกี่ยวข้อง
4. ดำเนินกิจกรรมตามโครงการตามพระราชดำริ โครงการตามพระราชประสงค์ โครงการพระดำริ และโครงการอื่นที่ได้รับมอบหมาย
5. กำกับ ดูแล และติดตามการดำเนินงานของนิคมสร้างตนเองและศูนย์พัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูง
6. ปฏิบัติงานร่วมกับหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้องตามที่ได้รับมอบหมาย
โครงสร้างภายในกองพัฒนาสังคมกลุ่มเป้าหมายพิเศษ
1) ฝ่ายบริหารทั่วไป
- ดำเนินการเกี่ยวกับงานสารบรรณ งานพัสดุ การบริหารงานทั่วไป งานงบประมาณ และงานบุคคล
- ปฏิบัติงานร่วมกับหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของหน่วยงานอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องตามที่ได้รับมอบหมาย
2) กลุ่มพัฒนานิคมสร้างตนเอง
- สนับสนุนให้สมาชิกนิคมสร้างตนเองมีที่อยู่อาศัย ประกอบอาชีพเป็นหลักแหล่ง และส่งเสริมให้มีกรรมสิทธิ์ ในที่ดินเป็นของตนเองตามกฎหมายว่าด้วยการจัดที่ดินเพื่อการครองชีพ
- ส่งเสริมและสนับสนุนการพัฒนาศักยภาพและคุณภาพชีวิตของสมาชิกนิคมสร้างตนเอง ทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม
- พัฒนารูปแบบ แนวทางการพัฒนาสังคมให้กับสมาชิกนิคมสร้างตนเอง
- ส่งเสริมให้เกิดศูนย์การเรียนรู้นิคมสร้างตนเอง
- แก้ไขปัญหาข้อร้องเรียนและข้อพิพาทในพื้นที่นิคมสร้างตนเองตามกฎหมายว่าด้วยการจัดที่ดิน เพื่อการครองชีพ และกฎหมายอื่นที่เกี่ยวข้อง
- ปรับปรุงกฎหมาย ระเบียบ หลักเกณฑ์ ที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินงานของนิคมสร้างตนเอง
- กำกับ ดูแล และประสานงานการดำเนินงานของนิคมสร้างตนเอง
- ปฏิบัติงานร่วมกับหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของหน่วยงานอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องตามที่ได้รับมอบหมาย
3) กลุ่มพัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูง
- ส่งเสริม สนับสนุน การพัฒนาศักยภาพและคุณภาพชีวิตของราษฎรบนพื้นที่สูง โดยประสานความร่วมมือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทั้งภายในและต่างประเทศ
- สนับสนุนองค์ความรู้ในการปฏิบัติงานให้แก่ศูนย์พัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูง และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
- พัฒนารูปแบบ แนวทาง การพัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูง
- ส่งเสริมให้เกิดศูนย์การเรียนรู้ราษฎรบนพื้นที่สูง
- เผยแพร่วัฒนธรรมและวิถีชีวิตเกี่ยวกับราษฎรบนพื้นที่สูง
- จัดทำข้อเสนอแนะและผลักดันให้มีกฎหมาย กฎ ระเบียบที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูง
- ดำเนินโครงการพระธรรมจาริก
- กำกับ ดูแล และประสานงานการดำเนินงานของศูนย์พัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูง
- ปฏิบัติงานร่วมกับหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของหน่วยงานอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องตามที่ได้รับมอบหมาย
4) กลุ่มนโยบายและแผนงาน
- จัดทำแผนการพัฒนาสังคมกลุ่มเป้าหมายพิเศษ
- พัฒนาระบบข้อมูลสารสนเทศของกลุ่มเป้าหมาย
- ส่งเสริมและสนับสนุนการพัฒนาองค์ความรู้ เพื่อการพัฒนาสังคมกลุ่มเป้าหมายพิเศษ
- จัดทำคำของงบประมาณรายจ่ายประจำปี แผนปฏิบัติราชการประจำปี และแผนงานอื่นที่เกี่ยวข้อง
- ติดตาม ประเมินผล และเผยแพร่การดำเนินงาน
- ปฏิบัติงานร่วมกับหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของหน่วยงานอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องตามที่ได้รับมอบหมาย
5) กลุ่มโครงการตามพระราชประสงค์และโครงการตามพระราชดำริ
- สนับสนุนการดำเนินงานของคณะกรรมการโครงการหมู่บ้านสหกรณ์ฯ จังหวัดเชียงใหม่ และคณะกรรมการโครงการหมู่บ้านสหกรณ์ ฯจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ และจังหวัดเพชรบุรี
- พัฒนาศักยภาพสมาชิกในพื้นที่โครงการหมู่บ้านสหกรณ์ฯ จังหวัดเชียงใหม่ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ และจังหวัดเพชรบุรี
- บูรณาการความร่วมมือร่วมกับภาคีเครือข่ายในการพัฒนาสังคมและจัดสวัสดิการสังคมแก่สมาชิกโครงการ
- ดำเนินการใช้ประโยชน์ที่ดิน ตามระเบียบว่าด้วยการจัดที่ดินและการใช้ประโยชน์ในที่ดินโครงการหมู่บ้านสหกรณ์
- กำกับดูแลกิจการของน้ำพุร้อนอำเภอสันกำแพง
- ส่งเสริมและสนับสนุนการดำเนินงานโครงการหลวง และโครงการขยายผลโครงการหลวงร่วมกับมูลนิธิโครงการหลวง สถาบันวิจัยและพัฒนาบนพื้นที่สูง (องค์การมหาชน) และเครือข่าย
- จัดทำข้อมูลสารสนเทศของสมาชิกในพื้นที่โครงการหมู่บ้านสหกรณ์ฯ
- ปฏิบัติงานร่วมกับหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของหน่วยงานอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องตามที่ได้รับมอบหมาย
6) กลุ่มโครงการพระดำริ
- พัฒนารูปแบบ แนวทาง และส่งเสริมการดำเนินงานโครงการพระดำริ
- วางแผน ดำเนินงาน ประสานการดำเนินงานโครงการพระดำริกับทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง
- ติดตาม ประเมินผล เผยแพร่การดำเนินงาน
- ปฏิบัติงานร่วมกับหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของหน่วยงานอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องตามที่ได้รับมอบหมาย
7) นิคมสร้างตนเอง (43 แห่ง)
- ดำเนินการจัดที่ดินให้สมาชิกนิคมสร้างตนเองมีที่อยู่อาศัย ประกอบอาชีพเป็นหลักแหล่ง และมีกรรมสิทธิ์ในที่ดินเป็นของตนเอง
- ดำเนินการพัฒนาสาธารณูปโภค พัฒนาพื้นที่ในเขตนิคมสร้างตนเอง
- ดำเนินโครงการพัฒนาศักยภาพและคุณภาพชีวิตของสมาชิกนิคมสร้างตนเอง ทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม สวัสดิการสังคม และสิ่งแวดล้อม
- เป็นศูนย์การเรียนรู้นิคมสร้างตนเอง
- ตรวจสอบข้อมูลและข้อเท็จจริง หรือแก้ไขข้อร้องเรียน หรือข้อพิพาทในพื้นที่นิคมสร้างตนเอง
- สำรวจและจัดทำข้อมูลพื้นฐานของนิคมสร้างตนเอง
- ดำเนินโครงการแก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนใต้ (ในนิคมสร้างตนเอง 7 แห่ง)
8) ศูนย์พัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูง (16 แห่ง)
- ดำเนินการส่งเสริมและสนับสนุนการพัฒนาศักยภาพและคุณภาพชีวิตของราษฎรบนพื้นที่สูง
- ประสานความร่วมมือในการพัฒนาสังคมและจัดสวัสดิการราษฎรบนพื้นที่สูงในพื้นที่รับผิดชอบ
- ส่งเสริมสนับสนุนการดำเนินงานโครงการหลวง โครงการพระดำริ โครงการพระธรรมจาริก หรือโครงการอื่น ที่ได้รับมอบหมาย แก่ราษฎรบนพื้นที่สูง
- สำรวจและจัดทำข้อมูลพื้นฐานของศูนย์พัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูง และแผนพัฒนาราษฎรบนพื้นที่สูงระดับจังหวัด
- เป็นศูนย์การเรียนรู้ราษฎรบนพื้นที่สูง และถ่ายทอดองค์ความรู้การพัฒนาสังคมและสวัสดิการบนพื้นที่สูง ตามภูมิสังคม
9) พิพิธภัณฑ์เรียนรู้ราษฎรบนพื้นที่สูง
- เป็นแหล่งรวบรวมผลงานวิชาการ และหลักฐานที่แสดงเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมของราษฎรบนพื้นที่สูง
- เป็นสถานที่ส่งเสริม เผยแพร่ แสดงอัตลักษณ์ วัฒนธรรมและการจำลองวิถีชีวิตของราษฎรบนพื้นที่สูง
- เป็นศูนย์แสดงและจำหน่ายสินค้าผลิตภัณฑ์ของราษฎรบนพื้นที่สูง
10) ศูนย์ประสานงานโครงการหมู่บ้านสหกรณ์ฯ และศูนย์ประสานงานโครงการตามพระราชประสงค์หมู่บ้านสหกรณ์ฯ (3 แห่ง)
- ประสานงาน และบูรณาการความร่วมมือกับคณะกรรมการและหน่วยงานในพื้นที่ โครงการพระราชดำริ เพื่อร่วมแก้ปัญหาและพัฒนาคุณภาพชีวิตให้แก่สมาชิกโครงการฯ
- รับผิดชอบดูแลการใช้ประโยชน์ในที่ดิน ตามระเบียบกรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการว่าด้วยการจัดที่ดิน และการใช้ประโยชน์ในที่ดินโครงการหมู่บ้านสหกรณ์ พ.ศ. 2557
- ส่งเสริมพัฒนาเครือข่าย และภาคีทุกภาคส่วนในการพัฒนาสังคมและจัดสวัสดิการแก่สมาชิกโครงการ
- พัฒนาศักยภาพและพัฒนาคุณภาพชีวิตให้กับประชากรกลุ่มเป้าหมายในพื้นที่โครงการตามพระราชดำริ
- เป็นศูนย์กลางข้อมูลและสารสนเทศเกี่ยวกับการดำเนินงานตามโครงการพระราชดำริและสมาชิกโครงการ
- ปฏิบัติงานอื่นตามที่ได้รับมอบหมาย